To najsłynniejszy dom w USA, a może i na świecie. To nie tylko siedziba amerykańskich prezydentów, ale i symbol demokratycznego świata. Biały Dom – bo o nim mowa – mimo swej sławy, skrywa wiele tajemnic. Co warto wiedzieć o tym budynku? Od specyficznego koloru farby po dwa baseny – poznaj architektoniczną historię White House.
Fot. Cezary Piwowarczyk, CC BY-SA 4.0
Biały Dom to najbardziej znany adres w USA – 1600 Pennsylvania Avenue w Waszyngtonie. Jest to oficjalna rezydencja i biuro prezydenta Stanów Zjednoczonych. Była ona domem każdego prezydenta od czasów Johna Adamsa i miejscem najważniejszych wydarzeń w historii Ameryki. Biały Dom znamy z setek zdjęć, filmów, relacji telewizyjnych i wydań wiadomości. Czy jednak poza kilkoma podstawowymi faktami jesteś w stanie powiedzieć o nim coś więcej? Jeśli nie, to ten artykuł jest dla ciebie. To małe kompendium wiedzy o najbardziej znanym domu na świecie.
Przeczytaj także: Ile jest stanów w USA czym się wyróżniają?
Początki Białego Domu
Biały Dom jest położony na działce o powierzchni 18 akrów. Składa się tzw. Rezydencji Wykonawczej, Wschodniego Skrzydła oraz Zachodniego Skrzydła ze słynnym Gabinetem Owalnym. Obecnie rezydencja obejmuje sześć poziomów, na których mieszczą się 132 pokoje, w tym 16 pomieszczeń dla rodziny prezydenta i jego gości oraz 35 łazienek. Jednak początki najsłynniejszego domu na świecie były dość skromne.
Fot. Cezary p, GNU Licencja Wolnej Dokumentacji
Pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych, George Washington, który mieszkał w rezydencjach prezydenckich w Nowym Jorku i Filadelfii, wybrał lokalizację stolicy kraju nad rzeką Potomac. Na architekta tzw. „rezydencji wykonawczej” wybrał wówczas francuskiego architekta Pierre’a Charlesa L’Enfanta, który zaprojektował plan miasta. L’Enfant początkowo zaproponował wystawny projekt rezydencji, czterokrotnie większy od tego, który stoi dzisiaj. Ostatecznie został odwołany przez trzyosobową komisję nadzorującą rozwój Dystryktu Kolumbii, a pałacowy projekt L’Enfanta został porzucony. Zamiast tego Waszyngton i jego sekretarz stanu Thomas Jefferson zdecydowali, że projekt zostanie wybrany w drodze ogólnokrajowego konkursu.
Kto zbudował Biały Dom?
Jefferson ogłosił konkurs, w którym główna nagroda opiewała na 500 dolarów (lub medal o tej samej wartości) i podobno sam zgłosił projekt pod inicjałami „A.Z”. W lipcu 1792 roku Washington wybrał propozycję urodzonego w Irlandii architekta Jamesa Hobana i zatrudniono go do budowy Białego Domu.
Hoban zaproponował palladiański, neoklasyczny projekt. Według książki Roberta P. Watsona „Ostateczna bitwa: epicka walka o zbudowanie stolicy i narodu” projekt Hobana był inspirowany projektem L’Enfant dla Federal Hall w Nowym Jorku, a także Leinster House (obecnie siedziba irlandzkiego parlamentu w Dublinie) oraz konstrukcję, którą widział w książce architekta Jamesa Gibbsa z 1728 r., „Book of Architecture”.
Fot. Library of Congress
Budowę przyszłej siedziby amerykańskich prezydentów rozpoczęto w październiku 1792 roku wraz z wmurowaniem pierwszego kamienia węgielnego. Amerykanie wolą już pewnie nie pamiętać, że realizacja tego projektu opierała się na pracy niewolników, którzy pracowali obok europejskich rzemieślników i robotników najemnych. Budynek wzniesiono w latach 1792–1800. Jak na tamte czasy, budowa postępowała dość szybko, właśnie dzięki niewolniczej pracy.
1 listopada 1800 roku prezydent John Adams i pierwsza dama Abigail Adams wprowadzili się do wciąż niedokończonego budynku. Chociaż był on znacznie mniejszy niż proponował L’Enfant, ukończony budynek nadal był największym domem w kraju i zachował ten tytuł do czasu wojny secesyjnej.
Przeczytaj także: Dzień Niepodległości USA. Co się wydarzyło 4 lipca?
Ewolucja Białego Domu
Biały Dom przeszedł w swojej historii wiele renowacji. Już tuż po wzniesieniu pierwotnej konstrukcji swoje poprawki wprowadził Thomas Jefferson, który wraz z architektem Benjaminem Henrym Latrobe dodał kolumnady, które obecnie łączą rezydencję wykonawczą z dwoma skrzydłami. Do tego posiadłość tuż po wzniesieniu ucierpiała w czasie wojny z Brytyjczykami. 24 sierpnia 1814 r. wojska brytyjskie wkroczyły do Waszyngtonu i spaliły Biały Dom, Kapitol i kilka innych budynków użyteczności publicznej. Hoban powrócił, aby odbudować rezydencję i choć prace zakończono w 1817 roku, przez kilka kolejnych lat kontynuował różne dobudowy. W 1824 roku dodał portyk południowy dla Jamesa Monroe, a w latach 1829-1830 zbudował portyk północny dla Andrew Jacksona.
Prawdziwą architektoniczną rewolucję Biały Dom przeszedł za czasów Theodore’a Roosevelta, który przeprowadził remont w 1902 roku. Wielu uważa, że to on wprowadził siedzibę amerykańskich prezydentów w erę nowożytną. Roosevelt zatrudnił nowojorską firmę architektoniczną McKim, Mead & White do renowacji i rozbudowy budynku. Firma przeniosła biura prezydenta do nowego gmachu, który ostatecznie otrzymał nazwę West Wing. (Następca Roosevelta, William Howard Taft, doda Gabinet Owalny do nowej rozbudowy). Z kolei dawne biura zostały przekształcone w przestrzeń mieszkalną. Nowe sale przyjęć, nowe wejście i nowa wielka klatka schodowa miały reprezentować nową administrację. Roosevelt chciał, aby budynek odzwierciedlał rosnące wpływy USA i siłę prezydentury.
Kiedy prezydent Harry S. Truman wprowadził się do Białego Domu w 1945 roku, zaniepokoił się stanem budynku. W 1947 r. żyrandol w Błękitnym Pokoju prawie spadł na Bess Truman i jej gości z Córek Rewolucji Amerykańskiej, a w 1948 r. noga fortepianu Margaret Truman przebiła podłogę dzisiejszej prywatnej jadalni. Inżynierowie potwierdzili, że budynkowi groziło zawalenie się, w związku z czym Truman i jego rodzina przenieśli się do Blair House, prezydenckiego pensjonatu położonego nieopodal przy 1651 Pennsylvania Ave. Architekt Lorenzo Winslow nadzorował trzyletni remont wnętrz, podczas którego wnętrze Białego Domu zostało zburzone i całkowicie odbudowane.
Fot. Biały Dom podczas renowacji za czasów Trumana
Kolejne wielkie zmiany przyszły wraz z pojawieniem się w Białym domu Jacqueline Kennedy. Pierwsza dama rozpoczęła zmianę wystroju wnętrz w 1961 roku, mając na celu przekształcenie historycznego budynku w „żywe muzeum”. Kennedy poprosiła cenionego kolekcjonera Henry’ego Francisa du Ponta z Muzeum Winterthur o poprowadzenie projektu i zatrudniła paryskiego dekoratora Stéphane’a Boudina z Maison Jansen do pomocy przy projektowaniu wnętrz. „Wszystko w Białym Domu musi mieć powód, żeby się tam znaleźć” – powiedziała pierwsza dama magazynowi Life w 1961 roku. W tym samym roku Kennedy założyła Stowarzyszenie Historyczne Białego Domu.
W tym samym czasie Biały Dom został wyznaczony przez Kongres na muzeum. Kolejny prezydent, Lyndon Johnson, powołał Komitet ds. Ochrony Białego Domu, który miał zatwierdzać wszelkie zmiany w reprezentacyjnych salach Białego Domu.
Plan Białego Domu
W centralnej części Białego Domu, czyli rezydencji wykonawczej mieszczą się pomieszczenia mieszkalne prezydenta i sale reprezentacyjne. Pierwotnie parter mieścił pomieszczenia usługowe, ale obecnie obejmuje salę przyjęć dyplomatycznych, bibliotekę Białego Domu, salę map, Vermeil i chińską. Na Piętrze Stanowym znajdują się jedne z najcenniejszych pomieszczeń Białego Domu, w tym Sala Wschodnia, Pokoje Niebieskie, Czerwone i Zielone, Jadalnia Stanowa i Jadalnia Rodzinna.
Prywatna rezydencja pierwszej rodziny znajduje się na drugim piętrze. Oprócz apartamentu z sypialnią prezydencką znajdują się tam przestrzenie historyczne, takie jak Sypialnia Królowej, Sala Traktatowa, Żółty Pokój Owalny, Hol Centralny oraz Salony Wschodnie i Zachodnie.
Za czasów administracji Coolidge’a poddasze Białego Domu zostało przekształcone w trzecie piętro i przez lata znajdował się na nim pokój muzyczny prezydenta Clintona, a później sypialnia Melanii Trump. Do dyspozycji gości jest także solarium, dodane przez Grace Coolidge, z panoramicznym widokiem na centrum handlowe.
Fot. Randy von Liski, CC BY-NC-ND 2.0 Deed
Centralnym punktem Zachodniego Skrzydła jest Gabinet Owalny. Każdy prezydent może go dekorować wedle uznania, wybierając dzieła sztuki z kolekcji Białego Domu lub wypożyczając je z muzeów. Do tej pory w Gabinecie Owalnym wykorzystano sześć różnych biurek, z których najbardziej znanym jest Resolute – wykonane z drewna ze statku HMS Resolute. Biurko jest obecnie używane przez prezydenta Bidena.
W Skrzydle Zachodnim mieści się także Sala Sytuacyjna, Sala Gabinetowa, Sala Prasowa oraz biura doradców i szefa sztabu. Dodatkowe biura dla personelu prezydenta znajdują się w Budynku Biura Wykonawczego Eisenhowera. Wiceprezydent ma biuro w skrzydle zachodnim, a także biuro ceremonialne w budynku biurowym Eisenhowera.
Teren wokół Białego Domu
Piękna zieleń zdobiła teren Białego Domu od czasów administracji Thomasa Jeffersona. Na trawniku południowym znajduje się ponad trzydzieści drzew pamiątkowych pochodzących z lat 70. XIX wieku. Za rządów Kennedy’ego Rachel Lambert „Bunny” Mellon przeprojektowała ogrody Białego Domu, w tym słynny Ogród Różany przed zachodnim skrzydłem. Ogród Wschodni, również przeprojektowany przez Mellona, został później nazwany na cześć Jacqueline Kennedy. W 2009 roku pierwsza dama Michelle Obama dodała ogród warzywny na południowym terenie.
Ciekawostki o Białym Domu
- Oranżeria. Prezydent Buchanan dodał w 1857 roku szklaną oranżerię, którą rozbudowywano przez cały XIX wiek. W1902 roku Theodore’a Roosevelt zburzył ją, aby zrobić miejsce na Zachodnie Skrzydło.
- Dwa baseny. W Białym Domu znajdowały się dwa baseny. Franklin Roosevelt dobudował w Białym Domu basen, którego miał używać do ćwiczeń podczas leczenia polio. Później Gerald Ford zapragnął mieć odkryty basen. Basen Forda został zbudowany na South Lawn i służy do dziś, a kryty basen Roosevelta został zamieniony w salę odpraw prasowych.
- Kuchnia Białego Domu jest w stanie przygotować obiad dla 140 gości i przystawki dla ponad 1000 osób.
- Prezydenci mogą grać w kręgle, rzucać do kosza i oglądać nowe premiery. Na terenie rezydencji znajduje się kino na 42 miejsca, kort tenisowy i boisko do kosza. Kręgielnia Białego Domu została podarowana prezydentowi Trumanowi, a później została przeniesiona do podziemi Biura Wykonawczego Eisenhowera.
- George Washingtonbył jedynym prezydentem USA, któremu nie dane było mieszkać w Białym Domu. Pierwszym lokatorem był 2. prezydent USA, John Adams. Po przeprowadzce miał powiedzieć: „Niechaj Nieba ześlą błogosławieństwa na ten dom i na tych wszystkich, którzy będą w nim mieszkać. Niechaj tylko uczciwi i mądrzy ludzie zawsze mieszkają pod tym dachem”. Franklin Delano Roosevelt nakazał wyryć te słona nad kominkiem w oficjalnej jadalni Białego Domu.
- Kolor Białego Domu. Wbrew obiegowej opinii, budynku nie pomalowano na biało, aby ukryć ślady po pożarze w 1814 r., Rezydencję po raz pierwszy pomalowano na biało już w 1798 r., aby chronić fasadę przed czynnikami atmosferycznymi. Dziś fasada jest pomalowana farbą Duron odcien Ehisper White.
