Filmy biograficzne cieszą się niesłabnącą popularnością zarówno wśród widzów, jak i twórców filmowych. Historie prawdziwych ludzi wydają się dotykać nas bardziej, niż tych zmyślonych. Poznajcie zatem 20 najlepszych filmów biograficznych współczesnego kina.
Filmy biograficzne opowiadają nam o życiu prawdziwych ludzi. Czasem są to wielkie postacie historyczne – władcy i politycy, czasem muzycy, artyści i sportowcy. Nie brakuje też historii pozornie zwykłych ludzi, którzy dali się zapamiętać potomności. Każda ludzka opowieść jest inna, naznaczona innymi emocjami oraz wydarzeniami. Niektóre są nam bliskie, inne wydają się niemalże abstrakcyjne. Niemniej, jako widzowie, pokochaliśmy filmy biograficzne. Być może ciągnie nas do nich zwykła ciekawość drugiego człowieka.
Dobry film biograficzny, czyli jaki?
Choć filmów biograficznych jest naprawdę dużo, to tych dobrych już nieco mniej. Często twórcy tych obrazów popadają w nadmierny patos, kreując postać niemalże marmurową, z którą trudno się utożsamiać. W efekcie wypadają sztucznie i niewiarygodnie.
Inna częsta bolączka filmów biograficznych to zbytnia koncentracja na postaci głównej, do tego stopnia, że inne wartości filmowe są niemal ignorowane. Doskonałym tego przykładem jest „Żelazna dama” – filmowa biografia Margaret Thatcher. Rola Meryl Streep, choć imponująca, to jednak nie przysłoniła słabości filmu jako całości.
Kolejny problem, z którym mierzą się twórcy filmów biograficznych, to łatwość popadnięcia w banał. Filmy te mają wszak aż zbytnio narzucający się schemat – chronologiczny. Do tego, w przypadku portretowania powszechnie znanych postaci trudno widza czymś zaskoczyć. Z drugiej strony wówczas niektórzy popadają w pułapkę nadinterpretacji i zbyt wiele przypisują swoim bohaterom.
Umiejętność wyważenia powyżej zaakcentowanych elementów, to przepis na dobry film biograficzny. Do tego oczywiście potrzebny jest jeszcze interesujący bohater, z którym współczesnym widz może się utożsamiać.
Filmy biograficzne: honorowe wspomnienia
Każdy ranking jest ze swej natury wyborem ograniczonym do określonej liczby tytułów. Z uwagi na fakt, iż kino biograficzne jest obszernym gatunkiem, warto jeszcze choćby wymienić kilka wartych uwagi tytułów:
- Wściekły byk (1980)
- Pollock (2000)
- Blask (1996)
- Anioł przy moim stole (1990)
- Lincoln (2012)
- Aviator (2004)
- Mank (2020)
- Obywatel Milk (2008)
- Kleopatra (1963)
- McImperium (2016)
- Ray (2004)
- Spacer po linie (2005)
Przeczytaj także: Filmy o muzykach: 17 najlepszych filmów
TOP 20: Najlepsze filmy biograficzne
20. Królowa (The Queen, 2006)
Zestawienie najlepszych filmów biograficznych otwiera „Królowa”. Główną bohaterką jest Elżbieta II. Wkraczamy w jej życie tuż po tragicznej śmierci księżnej Diany. Dla brytyjskiej monarchini jest to szalenie trudny czas. Jest rozdarta między etykietką, dobrem rodziny, dobrem narodu, a własnymi emocjami. Doskonale zniuansowana rola Helen Mirren oddała wielkowymiarowość postaci.
19. Tajemnica Filomeny (Philomena, 2013)
Ten film biograficzny poruszył serca milionów widzów. Tytułowa bohaterka jest prostą, religijną Irlandką. Jako młoda dziewczyna zaszła w pozamałżeńską ciążę i z tego powodu została przez rodzinę odesłana do klasztoru. Tam urodziła dziecko, które zakonnice oddały do adopcji. 50 lat później Filomena postanawia odnaleźć syna, w czym pomaga jej dziennikarz polityczny. Ta historia pokazuje, jak niszczycielski wpływ na irlandzkie społeczeństwo miał kościół katolicki.
18. The Social Network (2010)
Trudno sobie wyobrazić postać, która bardziej wpłynęła na współczesny świat niż Mark Zuckerberg. Ten niepozorny student powołał do życia Facebooka, zmieniając na zawsze to jak się ze sobą komunikujemy i jak pozyskujemy informacje. Czy tego chcemy, czy nie Zuckerberg to jedna z najbardziej wpływowych osób na świcie. Jego filmowa biografia Davida Finchera to błyskotliwa opowieść o geniuszu i jego pułapkach.
17. Fighter (2010)
Filmy biograficzne o sportowcach zawsze cieszyły się dużym powodzeniem. Poznajmy ich najczęściej, gdy sięgają po najwyższe tytuły. To jak do nich dochodzili i z czym musieli się zmierzyć pozostaje najczęściej tajemnicą. Film „Fighter” pokazuje właśnie to, co nie dostępne dla przeciętnego kibica. Bohaterem jest bokser, Micky Ward. Ma predyspozycje do zostania mistrzem, ale na przeszkodzie stoi dysfunkcyjna rodzina – apodyktyczna matka, brat narkoman i chmara piskliwych sióstr. Dopiero poznanie nowej dziewczyny sprawia, że Micky otrzymuje wsparcie, jakiego nigdy nie miał.
16. Richard Jewell (2019)
Czasem zupełnie zwyczajni, żeby nie powiedzieć przeciętni ludzie, zostają uwikłani w wielką historię, by stać się jej ofiarami. O takim człowieku opowiada ten film biograficzny. Richard to ciepły gość, który marzy o byciu policjantem i czasem wykonuje swoje obowiązki nieco nadgorliwie. Mieszka z matką i pracuje w ochronie. Zabezpiecza koncert w Atlancie, w czasie odbywającej się w mieście olimpiady. Na jego warcie dochodzi do ataku bombowego. Jewell staje się głównym podejrzanym. Jego biografia to uniwersalna opowieść o wadliwości systemu sprawiedliwości.
15. Trumbo (2015)
O Daltonie Trumbo mogliście nigdy nie słyszeć, mimo że to on stoi za sukcesem takich filmów, jak „Rzymskie wakacje”. Ten hollywoodzki scenarzysta mimo talentu i licznych sukcesów trafił na tak zwaną „Czarną listę” za swoje komunistyczne poglądy. Nie dość, że poszedł do więzienia, to jeszcze nie mógł pracować w zawodzie. Żeby utrzymać rodzinę, pisał dalej, tyle że pod pseudonimami i dostawał dużo niższe gaże. Historia tego człowieka doskonale pokazana w filmie biograficznym, to kolejny przykład jednostki uwikłanej w historię. Trumbo nigdy się jednak nie poddał i zachował integralność swoich poglądów.
14. Bogowie (2014)
Pierwsza polska produkcja w zestawieniu filmów biograficznych, to historia życia Zbigniewa Religi. Wybitnego polskiego kardiochirurga, który w czasach gęstej komuny dokonuje niemal niemożliwego. Zakłada szpital w Zabrzu i podejmuje próby dokonania pierwszego przeszczepu serca. Jego walka jest tyle heroiczna, co okupiona wielkim poświęceniem. Ta biografia powinna być w programie obowiązkowym każdego widza.
13. Jak zostać królem (The King’s Speech, 2010)
Kolejny film biograficzny w zestawieniu przenosi nas z powrotem na brytyjski dwór. Tym razem jesteśmy u progu II wojny światowej i koroną włada Jerzy VI. Dla każdego władcy wojna to moment próby. Dla Jerzego to wyzwanie szczególne, żeby bowiem dodać otuchy swojemu narodowi, musi pokonać jąkanie… Niby rzecz prozaiczna, ale dla króla potężnego mocarstwa to coś więcej niż zwykła ułomność. Ta inspirująca biografia, każdemu doda pewności siebie.
12. Moja lewa stopa (My Left Foot, 1989)
„Moja lewa stopa” to film biograficzny, który poruszy każdego. Poznajemy w nim historię Christiego Browna. Urodzony w 1932 r. w Dublinie w niezamożnej rodzinie chłopiec jest sparaliżowany od urodzenia. Jedną sprawną częścią jego ciała jest tytułowa lewa stopa. Dzięki determinacji rodziców, Christy jest otoczony opieką i bierze udział w życiu rodzinnym. Okazuje się także, że ma talent malarski. Inspirujący i poruszający film.
11. Le Mans ’66 (Ford v Ferrari, 2019)
Nawet jeśli nie przepadacie za wyścigami samochodów, to ten film biograficzny powinien przypaść wam do gustu. Opowiada historię nie jednej, ale dwóch osób – Carrolla Shelbiego, amerykańskiego projektanta i Kena Milesa, brytyjskiego kierowcy. Mimo dzielących ich różnic podejmują wyzwanie pokonania samochodów ekipy Ferrari w 24-godzinnym wyścigu Le Mans. Najcenniejsze w tym filmie jest spotkanie dwóch unikatowych na swój sposób osobowości.
10. Vice (2018)
Nie wszystkie filmy biograficzne są poświęcone pozytywnym postaciom. Czasem zajrzenie w dusze tych negatywnych, jest nawet bardziej fascynujące i może działać niczym przestroga. Film „Vice” to rekonstrukcja życia wpływowego polityka, Dicka Cheneya. To on realnie sterował Ameryką w czasach prezydentury George’a W. Busha. Gdy Christian Bale odbierał Złoty Glob za rolę Cheneya, powiedział, że inspirował się diabłem… Film jako całość jest wciągający, błyskotliwy, a miejscami wręcz szokujący.
9. Faworyta (The Favourite, 2018)
„Faworyta” to film dla niektórych niewiarygodny, a jednak prawdziwy. Jest to biografia angielskiej królowej Anny Stuart, która odsłania mało znane wątki z jej życia. Otóż Anna była postrzegana jako słaba królowa. Niewątpliwy wpływ na tę sytuację miała utrata 17 dzieci, które rodziły się martwe bądź umierały tuż po porodzie. Dlatego miała w komnacie 17 królików. Do tego Anna gustowała w kobietach, a niektórzy przez jej intymne relacje starli się wywierać na niej wpływy polityczne. Ten sugestywny film biograficzny, to słodko-gorzka opowieść o władzy i samotności.
8. Pierwszy człowiek (First Man, 2018)
Na film biograficzny pierwszego człowieka na Księżycu musieliśmy czekać bardzo długo. Ryan Gosling doskonale wcielił się w Neila Armstronga. Film skupia się na życiu kosmonauty w latach 1961-1969, czyli tych bezpośrednio poprzedzających jego historyczną misję. Był to czas trudu, wyrzeczeń i poświęcenia. Doniesienia o kolejnych nieudanych misjach nie poprawiały morale jego, ani jego rodziny. „Pierwszy człowiek” to wnikliwy, a zarazem kameralny obraz człowieka, który stał się częścią historii ludzkości.
7. Elizabeth (1998)
Brytyjska królowa Elżbieta I doczekała się wielu filmów biograficznych, ten jednak jest bez cienia wątpliwości najlepszy. Cate Blanchett wcieliła się w córkę króla Anglii. Jest to okres, w którym kraj przeżywa kryzys związany z podziałami religijnymi. Elżbieta jest protestantką i jest głęboko uwikłana w dworskie intrygi. Jej droga do tronu jest zawiła i niełatwa. W tym czasie bohaterka przeżywa miłości i zdrady. Przechodzi sugestywną duchową i fizyczną przemianę.
6. Ostatnia rodzina (2016)
Zdzisław Beksiński to postać, która fascynowała zbiorową świadomość od dawna. Powstanie filmu biograficznego o nim było więc jedynie kwestią czasu. „Ostatnia rodzina” to film wyjątkowo dobry. Udało się w nim pokazać złożoność głównego bohatera i skomplikowanie relacji rodzinnych. Twórcy uniknęli klisz i banałów. Stworzyli dzieło prawdziwe, niemal naturalistyczne, prawie tam samo fascynujące, jak sam Beksiński.
5. Piękny umysł (A Beautiful Mind, 2001)
Kolejny film biograficzny na liście to opowieść o genialnym matematyku, Johnie Nashu. Poznajemy go w 1947 r., gdy rozpoczyna studia w Princeton i śledzimy przez kolejne dekady życia. Widocznie odstaje od otoczenia i jest pochłonięty obsesją znalezienia nowej oryginalnej teorii. W końcu tworzy pracę z dziedziny matematyki konkurencji, która okazuje się być przełomowa. Wraz z życiem zawodowym zaczyna się układać także życie prywatne Nasha. Jednak tylko z pozoru wszystko jest w porządku – nad bohatrem krąży pewien cień – schizofrenia.
4. Amadeusz (Amadeus, 1984)
Tego filmu biograficznego nie mogło zabraknąć w tym zestawieniu. „Amadeusz” to już klasyka kina. Filmowa biografia Wolfganga Amadeusza Mozarta to swoista „fantazja zainspirowana życiem i tajemniczą śmiercią Mozarta”. Jednak fantazja na tyle sugestywna, że trudno jej się oprzeć. Dwudziestosześcioletni Mozart przybywa do Wiednia, by prezentować swoją twórczość. Jego obecność drażni nadwornego kompozytora Józefa II – Antonio Salieriego, co jest powodem rywalizacji między artystami.
3. Lista Schindlera (Schindler’s List, 1993)
Wielkie dzieło Stevena Spilberga to jednocześnie film biograficzny. Oskar Schindler jest poważanym niemieckim przemysłowcem, który podczas II wojny światowej jest właścicielem dużej fabryki w Krakowie. Zatrudnia głównie Żydów, jako tanią siłę roboczą. Bon vivant i zwolennik narracji nazistowskiej z czasem zmienia swoje podejście do swoich pracowników. Do tego stopnia, że zaczyna pomagać Żydom. Na początku tylko nieznacznie, by w końcu ratować ich przed pewną śmiercią w obozach zagłady. Film oparty jest na prawdziwej historii Oskara Schindlera, który podczas wojny ocalił przed śmiercią około 1100 ludzkich istnień. Obraz ten niezmiennie porusza.
2. Pianista (The Pianist, 2002)
Biografie bohaterów i ofiar wojny są często ekranizowane. Właśnie takie historie zdominowały podium zestawienia najlepszych filmów biograficznych. „Pianista” Romana Polańskiego to zapis najtragiczniejszych lat życia wybitnego pianisty, Władysława Szpilmana. Gdy wybuchła II wojna światowa mieszkał w Warszawie i jako Żyd był w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Dzięki pomocy innych udało mu się przeżyć likwidację warszawskiego getta. Ukrywając się, wytrwał do końca działań wojennych. To wyjątkowo przemawiający do wyobrazi zapis okrucieństwa wojny.
1. Ukryte życie (A Hidden Life, 2019)
Na szczycie listy najlepszych filmów biograficznych znalazło się „Ukryte życie”. Wyjątkowe dzieło Terrence’a Malicka. Jest to film o tyle szczególny, że opowiada historię nieznanego bohatera, Franza Jägerstättera. Skromny, bogobojny Austriak był oddany rodzinie i swojej wierze. Gdy naziści przejmowali władzę, pozostawał wobec nich sceptyczny. Głoszona przez nich ideologia była niezgodna z jego poglądami i nauczaniem Biblii. Gdy odmówił walki w szeregach nazistowskiej armii w okresie II wojny światowej, zawisła nad nim groźba kary śmierci za zdradę. Franz to niemy bohater wojny, który wyzbył się konformizmu i był wierny swoim ideałom, mimo że przyszło mu za to zapłacić najwyższą cenę. Sam film to nie tylko sucha opowieść, ale poetycki esej o wartościach i postawach.
