Black Friday, czyli czarny piątek, to wydarzenie komercyjne, które stanowi symboliczne otwarcie sezonu zakupowego przed Bożym Narodzeniem. Przywędrował do nas z USA i szybko zyskał popularność ze względu na duże rabaty oferowane przez sklepy. Co to dokładnie za dzień i kiedy w tym roku wypada Black Friday?
Fot. Powhusku, CC BY-SA 2.0
Czarny piątek, czyli Black Friday, to kolokwialne określenie na dzień następujący w USA po Dniu Dziękczynienia. Wówczas Amerykanie tłumnie ruszają do sklepów, a te kuszą dużymi przecenami. Jest to nieformalne otwarcie sezonu świątecznego i zakupowej gorączki z nim związanej.
Przeczytaj także: Dzień Dziękczynienia – co to za święto? Wszystko o Thanksgiving Day
Skąd się wziął czarny piątek?
Historia Black Friday jest nierozerwalnie związana z amerykańskim świętem – Dniem Dziękczynienia. Obchodzone jest ono w czwarty czwartek miesiąca i co roku Amerykanie tłumnie ruszają do rodzinnych domów, aby celebrować je wspólnie. Dla większości społeczeństwa oznacza to długi weekend. Już w latach 50. XX wieku pracodawcy narzekali, że ich pracownicy biorą tzw. sick day (chorobowe w wolnym tłumaczeniu) i przez to firmy mają przestoje.
W połowie XX wieku z okazji Dnia Dziękczynienia miasta i miasteczka zaczęły organizować parady celebrujące święto. Większość z nich było sponsorowanych przez lokalne lub ogólnokrajowe sklepy, głównie duże domy towarowe. Przykładem tej praktyki jest największa parada w USA, czyli nowojorska. Jej pełna nazwa to Macy’s Thanksgiving Day Parade, gdy fundatorem wydarzenia jest słynny dom towarowy Macy’s.
Dla sklepów była to doskonała reklama i okazja biznesowa. Następnego dnia domy handlowe otwierały swoje drzwi wcześniej i zaczęły kusić sporymi przecenami, próbując w ten sposób wykorzystać długi weekend i wydłużyć sezon świątecznych zakupów. Szybko taka praktyka stała się wyczekiwaną tradycją, niemal tak samo, jak indyk na świątecznym stole. Współcześnie największe sklepy, centra handlowe i domy towarowe otwierają swoje sklepy już o północy. A niejednokrotnie tłumy spragnione przecenionych produktów koczują pod drzwiami nawet kilka godzin w oczekiwaniu na otwarcie. Rok rocznie serwisy informacyjne pokazują sceny walk, przypominających uliczne burdy, o tańszy telewizor czy toster.
W przeciągu ostatnich kilkunastu lat dzień przecen, zwany Black Friday, zaczęły adaptować także sklepy w innych częściach świata.Odbyło się głównie dzięki wpływom amerykańskich sklepów online, jak Amazon, eBay, które zaczęły operować międzynarodowo. Nigdzie jednak na punkcie piątkowych zakupów nie ma takiego szału jak w USA. Po części wynika to z faktu, że choćby polskie okazje nie dorównują tym zza oceanu. A wiele sklepów sztucznie zawyża ceny przed promocją. Do tego w innych częściach świata jest to dzień powszedni, a świąteczne zakupy jeszcze nie są aż tak skomercjalizowane.
Fot. AFP PHOTO/Stan Honda, CC BY 2.0 Deed
Skąd się wzięła nazwa Black Friday?
Termin Black Friday w odniesieniu do piątku po Dniu Dziękczynienia został po raz pierwszy użyty w 1950 r. przez policję w Filadelfii i Rochester, aby opisać tłok i natężenie ruchu towarzyszące temu dniu zakupów. Na drogach było więcej korków, stłuczek i kolizji. Ludzie stawali się bardziej agresywni i skorzy do przemocy. Odnotowywano również więcej kradzieży w sklepach i tych dokonywanych przez kieszonkowców.
Termin ten rozprzestrzeniał się bardzo powoli. W 1975 roku pojawił się na łamach „The New York Times”. Jednak użyto go w kontekście tylko i wyłączenie Filadelfii. Dopiero u progu lat 80. XX wiek będzie to powszechnie przyjęta nazwa na określenie piątkowego dnia przecen i zakupów po Dniu Dziękczynienia w USA.
Kiedy jest Black Friday 2023?
Czarny piątek w 2023 wypada 24 listopada.
