„Scenografia” – Allan Starski

Książka „Scenografia” autorstwa Allana Starskiego to pozycja dla wszystkich osób, które chcą poznać sekret wizualnej siły kina.Zdradza w niej sekrety powstawania scenografii filmowych.

O tym, jak wielką rolę odgrywa  scenografia w filmach, nikogo chyba nie trzeba przekonywać (a już na pewno nie czytelników Learning from Hollywood). To właśnie temu elementowi filmowej kreacji została poświęcona książka „Scenografia” autorstwa Allana Starskiego oraz Ireny Stanisławskiej. Jest to pozycja kierowana nie tylko do osób zainteresowanych pracą w przemyśle filmowym, ale także do wszystkich, którzy chcieliby lepiej zrozumieć jak filmy powstają i jak nas uwodzą.

Książka ta jest swoistym podręcznikiem scenografii filmowej, żywym i bogato ilustrowanym wykładem, który wygłasza najbardziej utytułowany spośród polskich scenografów – Allana Starski. Odkrywa on przed czytelnikami tajniki swojej pracy oraz zdradza to, czego kamera widzom nie pokazuje. Odpowiada na pytania: jak wyglądają wszystkie etapy pracy scenografa; czym się różni budowa scenografii w studiu od adaptacji wnętrz naturalnych; dlaczego scenograf powinien „dobrze żyć” z operatorem kamery, a także na wiele innych pytań. Wyjaśnia także, jak się zmieniał warsztat i realia pracy scenografa na przestrzeni ostatnich lat. Wszystko to Starski wykłada jasno, przejrzyście, bez zbędnego zadęcia. Czasem tylko wchodzi w zbyt techniczne zagadnienia, które mogą onieśmielać zwykłych fanów kina. Z pewnością jednak będą one cenne dla osób planujących związać swoją zawodową przyszłość z realizacją filmów.

Z KSIĄŻKI:

Co dzieje się z dekoracją po zakończeniu zdjęć? W hollywoodzkich studiach, gdzie backloty są duże, nie rozbiera się ich. Te „miasteczka filmowe” zwiedzają potem wycieczki, a jeśli jest taka potrzeba – adaptowane są do kolejnych produkcji. Tak stało się chociażby ze zbudowaną przeze mnie do filmu „Pianista” ulicą. Studio w Babelsbergu, w którym powstała, zdecydowało o jej pozostawieniu. Zagrała w przynajmniej 12 innych filmach, np. w „Bękartach wojny” Quentina Tarantino.

Teraz, gdy z perspektywy czasu patrzę na pracę przy „Liście Schindlera”, zastanawiam się jak temu zadaniu podołałem. Przez tych kilkadziesiąt dni zdjęciowych, w tym ciągłym stresie, nie tylko pracowałem, ale też potrafiłem się wyspać. Wyznaczałem sobie i mojej ekipie naprawdę ostry reżim. Wyjeżdżaliśmy z hotelu o 5.30 rano, żeby o szóstej być na planie zdjęciowym. […] Kończyłem pracę o godzinie 22. O 22.30 schodziłem na kolację i o 23 z minutami szedłem spać. Tak było dzień w dzień przez cały film.

Dzieląc się tajnikami pracy na planie zdjęciowym, Starski dekonstruuje magię kina. Nie pozostawia czytelnikowi złudzeń – filmy to iluzja, czasem bardzo piękna iluzja, w którą wierzymy mocniej niż w rzeczywistość. Na planie jednak magię kina wypiera budżet. Ostatnie słowo mają zawsze pieniądze i producent, który je trzyma. Starski nie czyni jednak z tego zarzutu – tak po prostu jest i z tym nie polemizuje. W zamian stwierdza, że graniczenia budżetowe mogą stać się polem dla rozwoju kreatywności scenografa.

Dzięki zobrazowaniu przez Starskiego każdego zagadnienia przykładami z własnej pracy zawodowej, „Scenografii” udało się uniknąć typowej podręcznikowej narracji. Przykładowo kiedy opisuje, dlaczego czasem lepiej zbudować dekoracje niż wykreować je komputerowo, ilustruje to konkretną historią z realizacji „Olivera Twista” Polańskiego. Do tego na końcu książki znajdziemy „Opowieści o filmach” – dział poświęcony produkcjom, nad którymi Starski pracował. Zostały tam zawarte wspomnienia z planów zdjęciowych takich filmów jak: „Człowiek z żelaza”, „Europa, Europa”, „Lista Schindlera”, „Pianista”, czy „Hannibal. Po drugiej stronie maski”. Starski ujawnia m.in. jak wyglądała jego współpraca ze Spilbergiem, a jak z Polańskim; zdradza jak to się stało, że wnętrza warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki zagrały hitlerowską Hitlerjugend w „Europa, Europa” oraz, że wnętrza dworu do „Pana Tadeusza” powstały w studiu, a nie w prawdziwym obiekcie. Autor wraca także do filmów, których „mu żal”, czyli tych, przy których z różnych względów nie mógł ostatecznie pracować. Wspomina tu m.in. o „Wyborze Zofii” Alana Pakuly, czy niezrealizowanym obrazie Romana Polańskiego „Pompeje”.

Jedynym zarzutem jaki można wytoczyć wobec „Scenografii”, to niedostatki redakcyjne. Niestety chwilami odnosi się wrażenie, jakby książka nie przeszła korekty. Jednak merytorycznie nie można jej nic zarzucić.

---

O AUTORACH:

ALLAN STARSKI (ur. 1 stycznia 1943 r. – syn Ludwika Starskiego, znanego scenarzysty i autora tekstów piosenek, związanego z kinem lat 30. i powojennym. Allan studiował wystawiennictwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jako samodzielny autor scenografii zadebiutował w 1973 roku. Od tego czasu pracował przy takich filmach jak: „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Panny z wilka”, „Człowiek z żelaza”, „Pan Tadeusz”. Współpracował z Andrzejem Wajdą, Krzysztofem Kieślowskim („Bez końca”), Agnieszką Holland („Europa, Europa”, „Plac Waszyngtona”), Tadeuszem Konwickim („Lawa”), Romanem Polańskim („Pianista”) czy Januszem Zaorskim („Baryton”). Za scenografię do filmu Stevena Spielberga „Lista Schindlera” (1992) otrzymał Oscara (wraz ze Ewą Braun). Ostatnio Starski stworzył scenografię do filmu „Pokłosie” (2012), w sierpniu tego roku odbyła się światowa premiera jego najnowszego filmu „The Cut”.

IRENA A. STANISŁAWSKA (ur. 8 września 1958) – polska dziennikarka i współautorka książek. Studiowała na Uniwersytecie Łódzkim oraz Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Publikowała w magazynach: „Kino”, „Film”, „Film na świecie”, „Kwartalnik Filmowy”, „Playboy”.

Tytuł: Scenografia
Autor: Alan Starski, Irena A. Stanisławska
Wydawca: Wydawnictwo Wojciech Marzec
Numer wydania: I
Data premiery: 6.11.2013
Liczba stron: 208