Dzień Dziękczynienia – co to za święto? Wszystko o Thanksgiving Day

Dzień Dziękczynienia, czyli Thanksgiving Day, to najważniejsze święto dla Amerykanów. Obchodzone jest ponad podziałami religijnymi, narodowościowymi i politycznymi. Jak dokładnie powstało to święto, jakie są związane z nim tradycje, potrawy i co ma wspólnego z Black Friday? Oto wszystko, co warto wiedzieć o Dniu Dziękczynienia w USA i jego obchodach.

O obchodzonym w USA Dniu Dziękczynienia (Thanksgiving Day) słyszał niemal każdy. To narodowe święto Amerykanów, które nam, Europejczykom, kojarzy się niemal wyłącznie z indykiem. Faktem jest, że tego dnia pieczony indyk jest daniem niemal obowiązkowym, jednak tradycji i zwyczajów związanych z tym świętem jest znacznie więcej. Do tego Dzień Dziękczynienia jednoczy absolutnie wszystkich obywateli niezależnie od poglądów politycznych i religijnych, koloru skóry czy pochodzenia. Demokratycznie świętują wszyscy, niezależnie od tego, czy obywatelstwo mają od dwóch tygodni, dwóch lub dwudziestu pokoleń. I to właśnie w Dniu Dziękczynienia jest wyjątkowe. Czym jednak dokładnie jest to święto?

Dzień Dziękczynienia — co to za święto?

Thanksgiving Day to narodowe święto USA. Jest to święto ruchome, obchodzone w czwarty czwartek listopada. W 2022 roku wypada ono 24 listopada. Obchodzone jest ono na pamiątkę pierwszych udanych zbiorów pierwszych osadników, którzy zapoczątkowali budowanie cywilizacji amerykańskiej. Tradycyjnie tego dnia Amerykanie ucztują, dziękując za dobre rzeczy, jakie im się przydarzyły.

Dzień Dziękczynienia obchodzony jest także w Kanadzie w drugi poniedziałek października. Kanadyjczycy świętują „odkrycie” Kanady przez angielskiego podróżnika Martina Frobishera w 1578 r. Dotarł tam przypadkowo, próbując dotrzeć do Chin. Na kanadyjskim wybrzeżu założył osadę i zorganizował ucztę z tubylcami, aby podziękować za przeżycie trudnej wyprawy morskiej.

Historia Dnia Dziękczynienia

Początki święta Thanksgiving sięgają początku kolonizacji kontynentu amerykańskiego przez Europejczyków. Gdy pierwsi pielgrzymi z Anglii przybyli do Nowego Świata w 1620 roku, czekała ich surowa zima. Tylko połowa z przybyłych przeżyła do wiosny. W marcu do ich obozu zawitali rdzenni mieszkańcy, którzy ku zdziwieniu pielgrzymów mówili po angielsku. Pokazali przybyłym jak uprawiać miejscowe rośliny, jak łowić ryby i jak się bronić przed zagrożeniami. To doprowadziło do zawarcia sojuszu z miejscowym plemieniem Wampanoag. Jesienią 1621 roku Anglicy z kolonii Plymouth na zakończenie pierwszych udanych zbiorów zorganizowali święto. Zaprosili na nie Indian z plemienia Wampanoag. Celebracja trwała trzy dni. Współcześnie wydarzenie to uznaje się za pierwsze obchody Dnia Dziękczynienia.

Niestety nie znamy szczegółowego menu pierwszego Dnia Dziękczynienia. Historycy są jednak zgodni, że z pewnością nie zawierało ono indyka. Za to z dużym prawdopodobieństwem na stole były homary, foki, a nawet łabędzie. Do tego gotowano przy użyciu miejscowych przypraw i raczej nie było ciast i placków, z którego słynie współczesny Dzień Dziękczynienia. Po raz kolejny pielgrzymi zorganizowali wielką celebrację w 1623 roku, aby uczcić koniec długiej i wyniszczającej suszy. Zwyczaj organizowania dziękczynnych uczt dość szybko się przyjął.

Przez kolejne dwa stulecia poszczególne kolonie po swojemu dziękowały za jesienne plony. Dziękczynne święta mogły też dotyczyć innych okazji np. proklamacji konstytucji. Thanksgiving nie było zatem jeszcze regularnym świętem, a raczej zwyczajem, który mógł się odbywać zarówno kilka razy w roku, jak i raz na kilka lat.

Jako pierwszy stan Nowy Jork w 1817 roku ogłosił Dzień Dziękczynienia dorocznym świętem. Za nim podążyło kilka innych stanów. Warto jednak zauważyć, że na Południu zwyczaj ten był niemal zupełnie nieznany. W końcu w 1863 r. w okresie wojny secesyjnej prezydent Abraham Lincoln ogłosił ustanowienie święta narodowego — Thanksgiving Day — które miało się odbywać każdego listopada.

Dzień Dziękczynienia — tradycje i rytuały

Dla współczesnych Amerykanów świętowanie Dnia Dziękczynienia odbywa się zgodnie z zasadą 3 x F, co oznacza „Family, Friends, Food” (rodzina, przyjaciele, jedzenie). Dzień ten upływa pod znakiem spotkań z najbliższymi przy suto zastawionym stole.  Głównym daniem jest pieczony indyk, który stał się niemal synonimem tego święta. Według Narodowej Fundacji Indyka niemal 90 proc. Amerykanów je mięso z właśnie tego ptaka w Dniu Dziękczynienia. Inne tradycyjne potrawy, jakie lądują na świątecznym stole to m.in. tłuczone ziemniaki, sos żurawinowy, placek dyniowy, casserole z fasolki, puree ze słodkich ziemniaków czy placek z pekanów.

Przeczytaj także: Tradycyjne potrawy na Dzień Dziękczynienia. Co Amerykanie jedzą w Thanksgiving?

Na jedzeniu w gronie najbliższych tradycje Dnia Dziękczynienia się nie kończą. Oto pozostałe:

• Jednym ze znaków rozpoznawczych obchodów Dnia Dziękczynienia są parady. Pierwsza świąteczna parada została zorganizowana przez dom handlowy Macy’s w 1924 roku w Nowym Jorku. Dziś New York City’s Thanksgiving Day Parade jest największą w kraju i najbardziej znaną. Co roku przyciąga ok. 2-3 milionów uczestników i kolejne dziesiątki milionów zgromadzone przed telewizorami. Parada pokonuje dystans ok. 4 km i zazwyczaj biorą w niej udział orkiestry, tancerze, cyrkowcy, sportowcy i celebryci. Wielu z nich porusza się na wielkich platformach. Elementem obowiązkowym parady są także gigantyczne balony.

• Jedną z tradycji Dnia Dziękczynienia jest ułaskawienie przez prezydenta USA indyka. Ocalenie ptaka przed trafieniem do piekarnika organizuje też wielu gubernatorów.
• Po kolacji większość Amerykanów siada całą rodziną, by oglądać mecz footballu amerykańskiego. Można to już uznać za świąteczną tradycję.
• Po zjedzeniu indyka wyjmowany jest z niego mostek, zwany „kością życzeń” (wishbone). Dwie osoby łapą za jego końce, myślą swoje życzenie, a następnie ciągną za kość w swoją stronę. Ta osoba, której zostanie w dłoni większa część, może liczyć na spełnienie życzenia.
• Jedną z popularnych „aktywności” w Thanksgiving Day jest wolontariat. Wiele osób tego dnia pomaga w jadłodajniach dla ubogich, rozwozi jedzenie osobom samotnym bądź organizuje zbiorową kolację dla potrzebujących.
• Dzień po święcie Dziękczynienia USA ogarnia szał zakupów. W sklepach organizowane są jednodniowe wyprzedaże znane jako Black Friday. Wydarzenie to jest symbolicznym otwarciem sezonu świątecznego.

Kontrowersje wokół Dnia Dziękczynienia

Kontrowersje wokół Dnia Dziękczynienia dotyczą historii tego święta. Wielu badaczy podważa przekonanie, jakoby uczczenie plonów w Plymouth miało zapoczątkować tradycję święta. W rzeczy samej historycy wskazują na inne ceremonie składania podziękować wśród europejskich osadników w Ameryce Północnej. Przykładowo w 1565 roku, hiszpański odkrywca Pedro Menéndez de Avilé po bezpiecznym dotarciu do St. Augustine na Florydzie zorganizował ceremonię dziękczynną połączoną z ucztą. Zaprosił na nią członków miejscowego plemienia Timucua. Z kolei 4 grudnia 1619 roku, po tym, jak 38 brytyjskich osadników bezpiecznie dotarło do Berkeley Hundred u brzegów rzeki Virginia’s James odczytano proklamację wyznaczającą tę datę, jak „dzień dziękczynienia dla wszechmogącego Boga”.

Warto też zauważyć, że niektórzy rdzenni Amerykanie, ale nie tylko oni, zwracają uwagę na to, jak historia Dnia Dziękczynienia jest przedstawiana publicznie szczególnie w szkołach. Z ich perspektywy tradycyjna narracja przedstawia wyjątkowo słoneczny portret relacji między pielgrzymami a plemieniem Wampanoag. Ma to maskować długą i krwawą historię zwalczania rdzennych Amerykanów przez Europejskich osadników. Dlatego od 1970 roku wielu niezadowolonych z takiej narracji gromadzi się w dniu wyznaczonym jako Dzień Dziękczynienia na szczycie Cole’s Hill, z widokiem na Plymouth Rock, aby upamiętnić „Narodowy Dzień Żałoby”. Podobne spotkania odbywają się w innych częściach kraju.